O projekcie

Głównym celem projektu „Dla zachowania bioróżnorodności – ochrona siedlisk i gatunków na obszarach wydmowych Kampinoskiego Parku Narodowego” w skrócie „Kampinoskie Wydmy” (nr projektu POIS.02.04.00-00-0016/18) było zachowanie i poprawa stanu siedlisk przyrodniczych i gatunków związanych przede wszystkim z suchymi, ubogimi siedliskami wydm śródlądowych (jeden z najlepiej zachowanych kompleksów tych wydm w Europie Środkowej), a także kompleksów grądów oraz dąbrów świetlistych na pasach wydmowych i na Równinie Łowicko-Błońskiej, w obrębie Puszczy Kampinoskiej, będącej zarówno parkiem narodowym, obszarem Natura 2000, jak i rezerwatem biosfery UNESCO.

Powierzchnia siedlisk wspieranych w celu uzyskania lepszego statusu ochrony wyniosła łącznie 1685,38 ha i objęła sześć typów siedlisk.

Zapraszamy do zapoznania się z filmami ukazującymi przyrodę „Kampinoskich wydm”.
https://wydmy.kampinoski-pn.gov.pl/film-o-projekcie/
https://wydmy.kampinoski-pn.gov.pl/kampinoskie-wydmy-film-z-realizacji-projektu/

0
ha
powierzchnia dotychczas wykupionych gruntów
0
ha
powierzchnia siedlisk objętych zabiegami z planowanych 1624,00 ha
  • poprawa stanu siedlisk muraw szczotlichowych (kod siedliska 2330) (ok. 18 ha) i ciepłolubnych (*6120) (ok. 5ha), wrzosowisk (4030) (ok. 30 ha), borów chrobotkowych i uboższych wersji borów świeżych (91T0) (ok. 12 ha), a także dąbrów świetlistych (*91I0) (ok. 2 ha) oraz gatunków roślin, grzybów i zwierząt z nimi związanych poprzez zmniejszenie zacienienia, eutrofizacji, nadmiernej presji turystycznej i erozji podłoża,
  • odtwarzanie właściwej struktury przestrzennej i gatunkowej siedlisk grądów (kod siedliska 9170) (ok. 200 ha grądów istniejących dobrze zachowanych oraz ok. 470 ha płatów silnie zdegenerowanych – siedlisk potencjalnych), a także innych siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków poprzez ograniczanie inwazji gatunków obcego pochodzenia, zmniejszenie fragmentacji i presji zabudowy,
  • ograniczenie inwazji drzewiastych gatunków obcego pochodzenia w obrębie zbiorowisk charakterystycznych dla obszaru Natura 2000 „Puszcza Kampinoska” – borów mieszanych i borów świeżych, a także przeciwdziałanie postępowaniu oraz zmniejszanie istniejącej fragmentacji ich płatów.

Projekt finansowany był ze środków pomocowych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020, oś priorytetowa: II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu, działanie: 2.4 Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna. Instytucją Wdrażającą było Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych.

Termin realizacji projektu (okres kwalifikowalności wydatków): 01.07.2019 r. – 31.12.2023 r.

Wartość projektu wyniosła 13 925 076,80 zł. Środki Unii Europejskiej stanowiły 85% wartości przedsięwzięcia (12 197 743,95 ), pozostałe 15% (2 152 543,05 ) to środki krajowe (dotacja budżetu państwa, środki własne KPN).

W projekcie wykonano m.in. realizację następujących zadań:

  • Usunięcie drzew i krzewów – zadanie polegające na: wycince drzew i krzewów w celu powiększenia luk, przerzedzeniu drzewostanu, usuwaniu gatunków ekspansywnych – krzewów i roślin zielnych na murawach, utrzymaniu efektu wycinki drzew, usuwaniu czubów po trzebieżach.
  • Ochrona czynna borów chrobotkowych – zadanie polegające na przerzedzeniu drzewostanu, usunięciu warstwy mszystej i zalegającego igliwia, usunięciu sosny Banksa.
  • Przeciwdziałanie antropopresji i zapobieganie erozji – zadanie obejmowało zabezpieczanie muraw przed rozdeptywaniem za pomocą postawienia płotków z żerdzi oraz systemu zapór. W ramach działania wykonane i rozmieszczone w terenie zostały również tablice informacyjne.
  • Ograniczanie występowania drzewiastych inwazyjnych gatunków obcego pochodzenia metodami hodowlanymi – zadanie obejmowało założenie nowych podsadzeń oraz ich pielęgnację. Ograniczanie występowania drzewiastych inwazyjnych gatunków obcego pochodzenia metodami mechanicznymi – zadanie polegało na mechanicznym wyrywaniu, przycinaniu i wykopywaniu inwazyjnych gatunków drzewiastych, takich jak: czeremcha amerykańska, robinia akacjowa, dąb czerwony, klon jesionolistny.
  • Ograniczanie występowania robinii akacjowej i czeremchy amerykańskiej metodami kombinowanymi – zadanie polegało na ograniczeniu występowania drzewiastych inwazyjnych gatunków poprzez połączenie metody mechanicznego i chemicznego ich usuwania.
  • Ograniczenie występowania zielnych gatunków inwazyjnych obcego pochodzenia metodami mechanicznymi – zadanie obejmowało wyrywanie, wykopywanie kłączy i usuwanie odrastających pędów inwazyjnych gatunków zielnych takich jak np.: winobluszcz.
  • Wykup nieruchomości prywatnych na cele ochrony przyrody – zadanie obejmowało wykup 50 ha gruntów prywatnych, leżących na obszarze tzw. pasów wydmowych w KPN, w tym wykup 5 gospodarstw zabudowanych.
  • Inwentaryzacja przyrodnicza wykupionych gruntów – zadanie polegało na przeprowadzeniu inwentaryzacji botanicznej, lichenologicznej i ornitologicznej na wykupionych gruntach wraz ze sporządzeniem zaleceń ochronnych oraz kompleksowej inwentaryzacji na wykupionych siedliskach zabudowanych.
  • Monitoring zbiorowisk roślinnych terenów wydmowych, w tym siedlisk przyrodniczych Natura 2000 – zadanie polegało na objęciu monitoringiem jakościowym siedlisk oraz gatunków roślin wg metodyki PMŚ.
  • Organizacja warsztatów dobrych praktyk i szkoleń w zakresie ochrony siedlisk Natura 2000
  • Zakupy sprzętu wykorzystywanego w realizacji projektu (m.in. samochodu terenowego, rowerów, komputerów, lornetki, czujników do badania natężenia promieniowania, temperatury, wilgotności i światła, narzędzi
  • Prowadzenie działań informacyjno-promocyjnych, w tym opracowanie strony internetowej projektu, produkcja spotów filmowych, zakup materiałów promocyjnych oraz publikacji itp.
  • Nadzór ekspercki nad wykonywaniem prac terenowych w zakresie ochrony czynnej na siedliskach szczególnie wrażliwych przyrodniczo – zadanie polegało na zatrudnieniu eksperta celem sprawowania nadzoru w terenie nad pracami prowadzonymi przez firmy zewnętrzne.

Jednym z głównych celów dla jakich Kampinoski Park Narodowy został powołany w 1959 roku było zachowanie wydm śródlądowych w pradolinie Wisły. Kampinoskie wydmy, choć w głównej mierze porośnięte borami sosnowymi i mieszanymi, są też dogodnym miejscem występowania specyficznych, cennych zbiorowisk półnaturalnych, powstałych wskutek działalności człowieka na suchych, ubogich piaskach, w warunkach dużego dostępu światła słonecznego. Zbiorowiska te są rzadkie w skali Parku, kraju a nawet Europy, dlatego uznano je za siedliska przyrodnicze Natura 2000 wymagające szczególnej ochrony (siedliska z Zał. I Dyrektywy Siedliskowej). Są to:

  • murawy szczotlichowe Spergulo vernalis-Corynephoretum – siedlisko przyrodnicze o nazwie „wydmy śródlądowe z murawami szczotlichowymi” kod 2330 – w KPN ok. 100 ha, z tego ok. 80 ha znajduje się w obrębie poligonu wojskowego w Obszarze Ochrony Krajobrazowej Grochalskie Piachy, a większość z nich jest już mocno zarośniętych i na granicy identyfikacji (w całej Polsce jest ich ok. 3500 ha),
  • murawy ciepłolubne ze związku Koelerion glaucae – siedlisko przyrodnicze „ciepłolubne, śródlądowe murawy napiaskowe” kod 6120 – w KPN ok. 30 ha, z czego niemal połowa jest już mocno zarośnięta (w Polsce jest ich ok. 6500 ha),
  • wrzosowiska Calluno-Ulicetalia – siedlisko przyrodnicze „suche wrzosowiska” kod 4030 – w KPN ok. 80 ha, połowa silnie zarosła (w Polsce jest ich ok. 11 000 ha),
  • bory chrobotkowe Cladonio-Pinetum – siedlisko przyrodnicze „sosnowy bór chrobotkowy” oraz „chrobotkowa postać kontynentalnego boru sosnowego świeżego”, kod. 91T0 – w KPN ok. 38 ha (szacuje się, że w Polsce zajmują ok. 16 600 ha),

Siedliska te powstały wskutek działalności człowieka – zamierzonej (dawna gospodarka leśna oraz użytkowanie lasów przez miejscową ludność: zbiór chrustu, grabienie ścioły) i niezamierzonej (pożary celowo lub przypadkowo zaprószone przez ludzi). Bardzo często płaty tych zbiorowisk współwystępują w jednym kompleksie przestrzennym przenikając się nawzajem i zastępując w miarę zmieniających się nieznacznie warunków siedliskowych. Warto wspomnieć, że wrzosowiska w całej Europie uznawane są za jedno z najważniejszych siedlisk dla dzikich zapylaczy. W wyniku zaprzestania ekstensywnej działalności gospodarczej w lasach oraz skutecznej ochrony przeciwpożarowej te siedliska niemal nie wykształcają się już w nowych miejscach, a postępujące procesy naturalne prowadzą do ich zanikania i stopniowego odtwarzania borów sosnowych i mieszanych.

Do zbiorowisk półnaturalnych zaliczają się także

  • dąbrowy świetliste Potentillo albae-Quercetum – siedlisko przyrodnicze „ciepłolubne dąbrowy”, kod 91I0 – łącznie w KPN zajmują ok. 20 ha, przy czym jedynie na 8 ha są dobrze zachowane (w skali Polski szacuje się, że jest ich ok. 9400 ha).

Ich niewielkie płaty wytworzyły się na niektórych południowych stokach wydm, na styku z bagnami, w bardziej wilgotnych i żyznych warunkach siedliskowych. Są one tzw. zbiorowiskami zastępczymi grądów, a więc powstały w ich miejscu w wyniku wypasu prowadzonego w lasach i redukcji podszytu. Preferują gleby świeże (nie suche i nie mokre), zasobne w związki organiczne. Drzewostan jest w nich luźniejszy niż w grądach, tworzą go dęby, lipy, graby, klony, czasem stare sosny będące pozostałością dawnych nasadzeń. Niewiele jest też drzew i krzewów w podszycie, dzięki czemu do dna lasu dociera więcej światła. Zaprzestanie wypasu w lasach i zbierania chrustu prowadzi do regeneracji grądów i zaniku gatunków światłożądnych.

Wszystkie wyżej wymienione zbiorowiska półnaturalne zajmują w parku łączną powierzchnię niespełna 200 ha (0,5% powierzchni), zaś wszystkie płaty w Polsce zajmują zaledwie 0,15% powierzchni kraju.

Na żyźniejszych, zazwyczaj południowych stokach wydm oraz na Równie Łowicko-Błońskiej dogodne warunki rozwoju znajdują także grądy subkontynentalne Tilio-Carpinetum – siedlisko przyrodnicze o kodzie 9170, które w przeciwieństwie do ww zbiorowisk półnaturalnych nie jest zagrożone procesami sukcesji naturalnej i zazwyczaj nie wymagałoby specjalnych zabiegów ochrony zachowawczej, gdyby nie zagrożenie ze strony gatunków inwazyjnych. Niegdyś ten typ lasu liściastego naturalnie pokrywał większą część naszego kraju, na mapach potencjalnej roślinności naturalnej Polski lasy grądowe stanowią ponad 40% powierzchni kraju. Ponieważ jednak zajmowały one gleby żyzne, najbardziej przydatne dla rolnictwa, a także siedliska nadające się pod zabudowę i hodowlę lasów gospodarczych – podobnie, jak w całej Europie – pierwotne lasy grądowe niemal zupełnie zostały wytrzebione. Szacuje się, że gdyby nie zniekształcenia roślinności, spowodowane przez człowieka, grądy na terenie KPN zajmowałyby ponad 12 600 ha (30% powierzchni parku, z tego na pasach wydmowych – 20%, na pasach bagiennych – ponad 40%). Obecnie jednak grądy, w tym te zniekształcone, zajmują zaledwie ok. 1020 ha, co stanowi niespełna 3% powierzchni parku. Dlatego tak ważna jest ich ochrona. Jednym z głównych zagrożeń dla grądów jest inwazja obcych gatunków roślin, zwłaszcza czeremchy amerykańskiej i dębu czerwonego.

W projekcie ochroną czynną objęto:

  • 18 ha wydm śródlądowych z murawami szczotlichowymi,
  • 5 ha muraw ciepłolubnych,
  • 30 ha suchych wrzosowisk,
  • 12 ha śródlądowych borów chrobotkowych,
  • 2 ha dąbrów świetlistych,
  • 600 ha grądów

Przy okazji ochrony muraw poprawiono stan ochrony następujących gatunków roślin:

– 2 gatunków z załącznika II Dyrektywy Siedliskowej i Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (PCKR – Kazimierczakowa i in red. 2014): sasanka otwarta Pulsatilla patens (kod 1477, PCK – EN), leniec bezpodkwiatkowy Thesium ebracteatum (kod 1437, PCK – VU),

– 2 gatunków krytycznie zagrożonych (CR) wg PCKR – piaskowiec trawiasty Arenaria graminifolia, podejźrzon rutolistny Botrychium multifidum oraz 2 gatunki zagrożone (EN) – goździk siny Dianthus gratianopolitanus, lepnica drobnokwiatowa Silene borysthenica,

– ponadto 17 gatunków, w tym 14 uwzględnionych w Polskiej czerwonej liście paprotników i roślin kwiatowych (Kazimierczakowa i in. 2016) np. wężymord stepowy Scorzonera purpurea, zimoziół północny Linnaea borealis, mącznica lekarska Arctostaphyllos uva-ursi, sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis, widlicz spłaszczony Diphasiastrum complanatum i 3 objętych jedynie ochroną gatunkową

oraz porostów:

– 1 gatunek objęty ochroną ścisłą – chrobotek alpejski Cladonia stellaris oraz 4 gatunki objęte ochroną częściową: chróścik karłowaty Stereocaulon condensatum, chrobotek leśny Cladonia arbuscula, chrobotek reniferowy Cladonia rangiferina, płucnica islandzka Cetraria islandica.

Wybrane gatunki roślin, które można spotkać na chronionych siedliskach

Murawy szczotlichowe: szczotlicha siwa Corynephorus canescens, koniczyna polna Trifolium arvense, sporek wiosenny Spergula vernalis, porosty: chrobotki Cladonia ssp., chróściki Stereocaulon ssp.

Murawy ciepłolubne: strzęplica sina Koeleria glauca, goździk piaskowy Dianthus arenarius, goździk siny Dianthus gratianopolitanus, lepnica drobnokwiatowa Silene borysthenica, lepnica wąskopłatkowa Silene otites, sasanka łąkowa Pulsatilla pratensis, leniec bezpodkwiatkowy Thesium ebracteatum, kocanki piaskowe Helichrysum arenarium, łyszczec baldachogronowy Gypsophila fastigiata, traganek piaskowy Astragalus arenarius, chaber nadreński Centaurea stoebe, chaber driakiewnik Centaurea scabiosa.

Wrzosowiska: wrzos zwyczajny Calluna vulgaris, turzyca wrzosowiskowa Carex ericetorum, mącznica lekarska Arctostaphyllos uva-ursi, gorysz pagórkowy Peucedanum oreoselinum, jastrzębiec baldaszkowaty Hieracium umbellatum, nawłoć pospolita Solidago virgaurea, wężymord niski Scorzonera humilis, przetacznik leśny Veronica officinalis, kosmatka polna Luzula campestris, borześlad (knotnik) zwisły Pohlia nutans.

Bory chrobotkowe i suche bory sosnowe: piaskowiec trawiasty Arenaria graminifolia i przechodzące z ww. siedlisk, chrobotek alpejski Cladonia stellaris oraz 4 gatunki objęte ochroną częściową: chróścik karłowaty Stereocaulon condensatum, chrobotek leśny Cladonia arbuscula, chrobotek reniferowy Cladonia rangiferina, płucnica islandzka Cetraria islandica,

Dąbrowy świetliste: rutewka orlikolistna Thalictrum aquilegiifolium, pięciornik biały Potentilla alba, orlik pospolity Aquilegia vulgaris, naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora, dzwonek brzoskwiniolistny Campanula persicifolia, dzwonek jednostronny Campanula rapunculoides, lilia złotogłów Llilium martagon, koniczyna dwukłosowa Trifolium alpestre, bodziszek czerwony Geranium sanguineum, przytulia pospolita Galium mollugo.

Grądy: zawilec gajowy Anemone nemorosa, przylaszczka pospolita Hepatica nobilis, gwiazdnica wielkokwiatowa Stellaria nemorum, kokorycz pusta Corydalis cava, kopytnik pospolity Asarum europaeum, groszek wiosenny Lathyrus vernus, miodunka ćma Pulmonaria obscura, czworolist pospolity Paris quadrifolia, trzmielina brodawkowata Euonymus verrucosa.

Wszystkie działania podjęte w projekcie były nakierowane na poprawę stanu siedlisk przyrodniczych, które stanowią także miejsce życia zwierząt. Dlatego na większych murawach i wrzosowiskach pozostawiano kępy zadrzewień i pojedyncze samotne drzewa, które stanowią miejsca schronienia, lęgów i czatownie ptaków. Natomiast w dąbrowie świetlistej pozostawiano pojedyncze martwe stojące i leżące kłody dużych drzew (zwłaszcza dębów), które kolonizowane są przez grzyby, śluzowce i owady stając się miejscem żerowania niektórych gatunków ptaków.

Murawa szczotlichowa

Murawa szczotlichowa

murawa szczotlichowa

Murawa szczotlichowa

Murawa ciepłolubna

Murawa ciepłolubna

Murawa ciepłolubna

Murawa ciepłolubna

Wrzosowiska

Wrzosowisko

Wrzosowiska

Wrzosowisko

Bór chrobotkowy

Bór chrobotkowy

Bór chrobotkowy

Bór chrobotkowy

Dąbrowa świetlista

Dąbrowa świetlista

Dąbrowa świetlista

Dąbrowa świetlista

Grąd subkontynentalny

Grąd subkontynentalny

Grąd subkontynentalny

Grąd subkontynentalny

Zespół projektu tworzyli pracownicy KPN:

z Zespołu ds. Nauki i Monitoringu Przyrody:

  • dr Karol Kram – kierownik projektu (dr Łukasz Tyburski do kwietnia 2022 r.),
  • Małgorzata Siuta – koordynator administracyjno-techniczny (od stycznia 2023 r.),
  • Joanna Mendyk – koordynator administracyjno-techniczny (do października 2022 r.),
  • Anna Kębłowska – koordynacja merytoryczna (zagadnienia siedliskowe),

z Gospodarstwa Szkółkarskiego:

  • dr Anna Otręba – koordynacja merytoryczna (zagadnienia gatunków obcych).

Służby terenowe:

  • Obręby Ochronne – Laski, Kampinos, Kromnów, (koordynacja terenowa)
  • Obwody Ochronne – Dąbrówka, Grabina, Janówek, Kaliszki, Lipków, Rózin, Rybitew, Sieraków, Wilków, Zamczysko (koordynacja terenowa)

Dodatkowo w realizację projektu są zaangażowani pracownicy działów:

  • Zespół ds. Gospodarki Gruntami i Wykupu Nieruchomości,
  • Zespół Centrum Edukacji KPN

Aktualności

Bariery przeciwko antropopresji

Podsumowanie projektu Kampinoskie Wydmy

W dniu 31.12.2023 r. Kampinoski Park Narodowy zakończył realizację projektu „Dla zachowania bioróżnorodności – ochrona siedlisk i gatunków na obszarach wydmowych Kampinoskiego Parku Narodowego” w skrócie „Kampinoskie Wydmy” (nr projektu POIS.02.04.00-00-0016/18). Projekt został sfinansowany ze środków pomocowych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020, oś priorytetowa: II. Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian…

Czytaj więcej

Galeria

Kontakt

Kampinoski Park Narodowy
ul. Tetmajera 38
05-080 Izabelin

tel. (022) 722 60 01, 722 60 21
fax: (022) 722 65 60

Strona www: http://kampinoski-pn.gov.pl
E-mail: wydmy@kampinoski-pn.gov.pl

Deklaracja dostępności

Kampinoski Park Narodowy zobowiązuje się zapewnić dostępność swojej strony internetowej zgodnie z ustawą z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych. Oświadczenie w sprawie dostępności ma zastosowanie do strony internetowej projektu Kampinoskie Wydmy.

Data publikacji strony internetowej: 21-05-2021
Data ostatniej istotnej aktualizacji: 21-05-2021

Strona internetowa jest częściowo zgodna z ustawą o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych z powodu niezgodności lub wyłączeń wymienionych poniżej:

  • brak alternatywy dla treści nietekstowych (filmów, nagrań dźwiękowych, obrazów fotograficznych, grafik i infografik);
  • mapy są wyłączone z obowiązku zapewniania dostępności.

Oświadczenie sporządzono dnia: 28-05-2021. Deklarację sporządzono na podstawie samooceny przeprowadzonej przez podmiot publiczny.

Na stronie internetowej można używać standardowych skrótów klawiaturowych przeglądarki.

Strona nie posiada aplikacji mobilnych.